همه آنچه درباره زخم معده و دوازدهه و رژیم غذایی و درمان باید بدانیم
به گزارش تور ارمنستان ارزان، اولسر پپتیک (peptic ulcer disease) بیماری است که مشخصه اصلی آن زخم هایی در نواحی داخلی معده(زخم معده) و ناحیه فوقانی روده کوچک(زخم دوازدهه) است.
refractory ulcers چیست؟
به زخم های معده که بهبود پیدا نمی کنند، زخم های مقاوم (refractory ulcers) گفته می شود. دلایل زیادی برای بهبود نیافتن زخم معده وجود دارد که عبارتند از:* مصرف نکردن داروها طبق دستورالعمل پزشک
* مقاوم بودن برخی از انواع هلیکوباکتر پیلوری نسبت به داروی آنتی بیوتیک
* استفاده مداوم از سیگار و سایر فرآورده های دخانی
* استفاده مداوم از داروهای مُسکن و آسپیرین که خطر ابتلا به زخم معده را افزایش می دهند
در برخی موارد کمتر شایع، زخم معده مقاوم ممکن است در نتیجه عوامل زیر به وجود آمده باشد:
* تولید بیش از حد اسید معده که معمولا در افراد مبتلا به سندرم زولینگر-الیسون (Zollinger-Ellison Syndrome) دیده می شود.
* عفونتی غیر از باکتری هلیکوباکتر پیلوری
* سرطان معده
* سایر بیماری ها که ممکن است باعث بروز زخم در معده و روده کوچک شوند، مانند بیماری کرون (Crohn)
درمان زخم معده مقاوم عموما همراه با مصرف داروهای آنتی بیوتیک مختلف برای برطرف کردن عواملی که ممکن است در بهبودی بیمار اختلال ایجاد کرده باشند انجام می شود. اگر بیمار دچار خونریزی شدید یا سوراخ شدگی معده باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. با این حال، امروزه به علت موجود بودن داروهای مؤثر در موارد اندکی از عمل جراحی استفاده می شود.
افراد مبتلا به اولسر پپتیک چه غذاهایی بخورند
به جز مصرف آنتی بیوتیک ها و داروهای کاهنده اسید معده که پزشک برای معالجه زخم معده برای بیمار تجویز می کند، خوردن این مواد غذایی می تواند برای از بین بردن میکروب عامل زخم معده مفید باشد:* گل کلم
* کلم
* تربچه
* سیب
* زغال اخته آبی
* تمشک
* شاه توت
* توت فرنگی
* گیلاس
* فلفل دلمه ای
* هویج
* کلم بروکلی
* سبزیجات برگ دار مانند کلم برگ و اسفنا
* مواد غذایی سرشار از پروبیوتیک مانند ماست، کفیر، خمیر سویا (میسو)، کلم ترش (زاواکراوت) و کیمچی (از غذاهای تخمیر مردم کره)
* روغن زیتون و سایر روغن های گیاهی
* عسل
* سیر
* چای سبز بدون کافئین
* شیرین بیان
* زردچوبه
چرا این مواد غذایی به درمان زخم معده کمک می کنند؟
اگر زخم معده فرد حاصل عفونت باکتری هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) باشد، مواد غذای سرشار از آنتی اکسیدان ممکن است برای بیمار مفید باشند. این مواد غذایی به محافظت از دستگاه ایمنی بدن کمک کرده و موجب فعالیت بهتر بدن برای مقابله با عامل بیماری می شوند. مواد غذایی که ذکر کردیم، ممکن است برای محافظت از سرطان معده نیز مفید باشند.مواد غذایی هچون زغال اخته، گیلاس و فلفل دلمه ای از مقادیر بالایی آنتی اکسیدان برخوردارند. سبزیجات برگ داری مانند کلم برگ و اسفناج نیز حاوی کلسیم و ویتامین های گروه B هستند. در کلم بروکلی، ماده ای به نام سولفورافان وجود دارد، این ماده خاصیت ضد هلیکوباکتر پیلوری دارد. تحقیقات معتبر نشان داده اند که اسیدهای چرب موجود در روغن زیتون نیز می توانند برای درمان عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری مفید باشند.
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک نیز در تحقیقات بالینی نشان داده اند که می توانند برای درمان زخم پپتیک مفید باشند. مواد غذایی مانند خمیر سویا، کلم ترش و کیمچی نیز می توانند موجب جلوگیری از عفونت مجدد در بافت معده شوند. همین طور در برخی مطالعات اخیر، زردچوبه نیز به عنوان یکی از درمان بالقوه زخم پپتیک مورد بررسی قرار گرفته است. سیر، چای سبز بدون کافئین و شیرین بیان نیز از مواد غذایی مفیدی هستند که بهتر است حتما در رژیم غذای فرد باشند.
مکمل های غذایی نیز می توانند در درمان زخم پپتیک مفید باشند
در صورتی که زخم معده فرد با آنتی بیوتیک ها درمان می شود، بهتر است یک مکمل غذایی پروبیوتیک را به رژیم غذایی خود اضافه کند. مکمل پروبیوتیک می تواند موجب کاهش علائم ناشی از مصرف آنتی بیوتیک ها در فرد شود.پروبیوتیک
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک، دارای باکتری هایی هستند که به عملکرد بهتر سیستم گوارشی کمک می کنند. این مواد در غذاهای گوناگون، مخصوصا غذاهای تخمیریافته، مانند آب دوغ، ماست، میسو (نوعی غذای ژاپنی که از خمیر سویا، نمک و غلّات تخمیرشده تهیه می شود) و کیمچی (نوعی غذای تخمیرشده کره ای که از انوع سبزیجات، فلفل قرمز، ادویه و کلم مخصوص چینی تهیه می شود)، یافت می شوند.امکان مصرف این مواد به شکل مکمل نیز وجود دارد. مطالعات نشان داده است مواد پروبیوتیک ممکن است در از بین بردن باکتری اچ. پیلوری و افزایش احتمال بهبود زخم معده مؤثر باشند.
مکمل پروبیوتیک در همین حال می تواند اثربخشی آنتی بیوتیک ها را افزایش دهد. برای انتخاب نوع مکمل غذایی پروبیوتیک، حتما با پزشک معالج خود مشورت کنید. مکمل های لاکتوباسیلوس (Lactobacillus)، بیفیدوباکتر (Bifidobacterium) و ساکارومایسس (Saccharomyces) برای افراد مبتلا به زخم معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری مفید هستند.
مکمل های شیرین بیان
بدون گلیسیریزینرین (Deglycyrrhizinated licorice) و عصاره کورکومین (که از ترکیب های اصلی زردچوبه است) نیز در برخی تحقیقات نشان داده اند که می توانند برای درمان زخم معده ناشی از عفونت هلیکوباکتر پیلوری مفید باشند.فلاونوئیدها (Flavonoids)
پژوهش ها نشان داده اند فلاونوئیدها می توانند در درمان زخم معده مؤثر باشند. فلاونوئیدها ترکیباتی هستند که به طور طبیعی در میوه ها و سبزیجات متعددی وجود دارند. از خوراکی ها و نوشیدنی ها دارای فلاونوئید می توان به دانه سویا، حبوبات، انگور قرمز، کلم، بروکلی، سیب، انواع توت (berries) و انواع چای (به ویژه چای سبز) اشاره کرد.با وجود اینکه برخی خوراکی ها و نوشیدنی های فلاونوئیددار مانند مرکبات، ممکن است زخم معده را تشدید کنند، به فلاونوئید لقب محافظ معده را داده اند زیرا با حفاظت از لایه درونی معده، امکان بهبود زخم ها را فراهم می کند. به گفته مؤسسه لاینس پاولینگ (Linus Pauling)، مصرف فلاونوئید به مقداری که در رژیم غذایی عادی ما وجود دارد، هیچ ضرری ندارد اما مصرف زیاد آن ممکن است باعث ایجاد اختلال در انعقاد خون شود. شما می توانید فلاونوئیدها را از رژیم غذایی تان یا از طریق مکمل ها دریافت کنید.
عسل
عسل چیزی بسیار بیشتر از شیرینی، با خود دارد. بسته به نوع گیاهی که زنبور از آن تغذیه کرده است، عسل شامل 200 عنصر مختلف است، از جمله پلی فِنول (polyphenol) و انواع آنتی اکسیدان ها. عسل یک ضدباکتری قوی و در مقابله با باکتری اچ. پیلوری مؤثر است. اگر مشکل قند خون ندارید، می توانید از شیرینی عسل لذت ببرید در حالی که به درمان زخم معده تان هم کمک می کنید.سیر
آزمایشات نشان داده اند عصاره سیر مانع رشد باکتری اچ. پیلوری می شود. اگر از طعم سیر خوش تان نمی آید، می توانید آن را به صورت مکمل مصرف کنید. سیر رقیق کننده خون است. اگر از وارفارین (warfarin) یا دیگر داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید، درباره مصرف پیوسته سیر، با پزشک مشورت کنید.کرنبری (Cranberry)
کرنبری با خاصیت درمانی اش در دفع عفونت های کلیوی و با جلوگیری از تجمع باکتری ها در دیواره مثانه، شناخته می شود. این میوه و عصاره آن در از بین بردن باکتری اچ. پیلوری موثر هستند. میوه، آبمیوه و مکمل های داروییِ کرنبری همگی مفید هستند.در مورد مقدار مصرف این میوه اطلاعات قابل اتکایی وجود ندارد. فارغ از اینکه زخم معده داشته باشید یا نه، مصرف زیاد کرنبری باعث دل درد می شود. پس با مقدار کم شروع کنید و به تدریج به مقدار مصرف اضافه کنید. بسکمک از آبمیوه های موجود در بازار، دارای قند فراوان و شیره ذرت هستند که موجب افزایش کالری دریافتی می شوند و ممکن است باعث ناراحتی معده شوند. از مصرف این نوع آبمیوه ها اجتناب کنید.
کُندُر
کُندُر از شیره نوعی درخت که در نواحی مدیترانه ای می روید، تولید می شود. مطالعات اجرا شده درباره اثر کُندُر بر زخم معده، نتایج قطعی در بر نداشته است اما دست کم یکی از این مطالعات نشان داده است کُندُرِ جویدنی به مبارزه با باکتری اچ. پیلوری کمک می کند. اگر از روش های درمانی دیگر نتیجه نگرفتید، با توجه به اینکه ظاهرا این ماده عوارض جانبی شناخته شده ای ندارد، می توانید آدامس کُندُر را امتحان کنید. امکان مصرف کُندُر به شکل آدامس و داروی مکمل وجود دارد.میوه، سبزیجات و غلّات کامل
رژیم غذایی سرشار از میوه، سبزیجات و غلات کامل نه تنها برای سلامتی مفید است، بلکه بر اساس تحقیقات کلینیک مایو (Mayo Clinic)، یک رژیم غذایی سرشار از ویتامین، در درمان زخم معده مؤثر است. غذاهای شامل پلی فِنول و آنتی آکسیدان، شما را از ابتلا به زخم معده محافظت و به درمان زخم های موجود کمک می کنند. برخی از مواد غذایی سرشار از پلی فِنول عبارتند از: رزماری خشک شده، پونه کوهی، شکلات تلخ، بلوبری و زیتون سیاه.مواد غذایی که به بهبود زخم معده کمک می کنند
عادت های غذایی یک فرد نقشی تعیین کننده در درمان زخم های معده دارند. در شرایطی که برخی مواد غذایی علائم این بیماری را تشدید می کنند، برخی دیگر حاوی مواد مغذی و ویژگی هایی هستند که می توانند به ترمیم بافت معده برای دستیابی به تسکین سریع کمک کنند.همچنین، برخی مکمل ها در دسترس هستند که با تجویز پزشک می توانید برای درمان زخم های معده استفاده کنید. اگرچه بسکمک از آنها علائم بیماری را کنترل می کنند، اما نباید به عنوان جایگزینی برای داروهای توصیه شده به شما در نظر گرفته شوند.
هویج
هویج یکی از سبزیجاتی است که مصرف آن به بیماران مبتلا به زخم معده بسیار توصیه شده است. این محصول از ویژگی های قلیایی سازی و شفابخشی سود می برد که در کنار هم به بهبود دیواره داخلی معده که تحت تاثیر اسید بیش از مقدار قرار گرفته است، کمک می کنند.هویج در اشکال مختلف پوره، سالاد یا آب هویج یک ماده غذایی فوق العاده برای کنترل ناراحتی ناشی از زخم معده مانند سوزش و بازگشت اسید است.
سیب
به واسطه تراکم بالای مواد مغذی اساسی، سیب یکی از محبوب ترین میوه های دارویی است. این محصول حاوی فیبرهای غذایی و اسیدهای ارگانیک است که به عنوان تنظیم کننده برای دستگاه گوارش عمل می کنند.مصرف سیب برای تسکین زخم معده و همچنین گاستریت (ورم معده)، یبوست و اسهال توصیه شده است.
آلوئه ورا
کریستال های موجود در گیاه آلوئه ورا به واسطه توانایی شفابخشی و ضد میکروبی خود شناخته شده هستند. اگر با زخم معده روبرو هستید، استفاده از آلوئه ورا می تواند تولید شیره های اسیدی اضافه معده و تحریک غشا مخاطی این اندام را کنترل کند.مواد موجود در آلوئه ورا توانایی مهار رشد بیش از حد باکتری اچ.پیلوری را دارند که علت اصلی بیماری زخم معده محسوب می شود. افزون بر این، آلوئه ورا حاوی آلئو امودین و آلئولین است که این ترکیبات به ترمیم بافت های آسیب دیده کمک می کنند.
موز
موز میوه ای سرشار از نشاسته ها و ترکیبات قلیایی ساز است که پس از جذب در بدن به تنظیم pH معده کمک می کنند. مصرف این ماده غذایی می تواند به توقف زوال غشا مخاطی معده کمک کرده و زخم ها را کاهش دهد.موز برای معده مشکل آفرین نیست و مواد مغذی موجود در آن به بهبود بافت های آسیب دیده این اندام کمک می کند. به همین علت، مصرف موز می تواند به تسکین ناراحتی ناشی از بازگشت اسید معده به مری و گاستریت کمک کند.
سیب زمینی
سیب زمینی به عنوان یکی از بهترین مواد غذایی ضد اسید در نظر گرفته می شود و بخشی از یک گروه غذایی است که به بهبود زخم های معده کمک می کنند.نشاسته های موجود در سیب زمینی به همراه فیبر و آنتی اکسیدان ها به بهبود بهینه سازی گوارش کمک کرده و نقشی کلیدی در فواید این ماده غذایی دارند.
نمک های قلیایی سیب زمینی فرآیند التهاب را کاهش می دهند و به فرایند بهبود بافت های تحریک شده به واسطه اسیدها کمک می کنند. افزون بر این، آنها سوزش در ناحیه شکم را کاهش داده و تورم و بازگشت اسید را متوقف می کنند.
بذر کتان
بذر کتان که در آب خیس خورده باشد، ماده ای ژلاتینی آزاد می کند که در بهبود زخم های معده موثر است. مصرف آن به کاهش التهاب و سوزش که به واسطه این مشکل شکل گرفته اند، کمک می کند.همچنین، بذر کتان منبع خوبی برای اسیدهای چرب امگا-3 و فیبر غذایی است که این مواد مغذی برای بهبود فرایند ترمیم بافت های آسیب دیده معده در موارد ابتلا به زخم معده مفید هستند.
مواد غذایی برای محدود کردن رفلاکس اسید معده و زخم پپتیک
برخی بیمارانی که مبتلا به زخم معده هستند، مبتلا به رفلاکس اسید معده نیز هستند. در برخی بیماران برخی مواد غذایی می تواند موجب شل شدن بخش تحتانی مری موسوم به اسفنکتر تحتانی مری شوند. شل شدن اسفنکتر تحتانی مری می تواند بازگشت اسید به مری را راحت تر کند و باعث سوزش سر دل، سوءهاضمه و درد معده شود.مواد غذایی که موجب بدتر شدن رفلاکس اسید معده می شوند از این قرار هستند:
* قهوه
* شکلات
* غذاهای تند
* نوشیدنی های الکلی
* غذاهای اسیدی مانند مرکبات و گوجه فرنگی
* کافئین
سبک زندگی و درمان های خانگی بیماری زخم معده
فرد مبتلا به زخم معده ممکن است با پرهیز از برخی موارد و تغییرات در سبک زندگی خود و همچنین مصرف برخی مواد غذایی کاهش علایم بیماری را تجربه کند. این موارد عبارتند از:انتخاب یک رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم شامل انواع میوه ها، خصوصا میوه های حاوی ویتامین های A و C، سبزیجات و غلات کامل را انتخاب کنید. مصرف نکردن مواد غذایی سرشار از ویتامین ممکن است باعث دشواری در بهبودی زخم معده در فرد شود.
خوردن غذاهای حاوی پروبیوتیک. پروبیوتیک نوعی باکتری مفید برای بدن انسان است که در مواد غذایی مانند ماست، خمیر سویا و کلم ترش یا زاواکراوت یافت می شود.
حذف شیر از وعده های غذایی: گاهی اوقات مصرف شیر ابتدا باعث بهبود درد زخم معده می شود، بعدا باعث افزایش اسید معده می شود که درد را افزایش می دهد. توصیه می شود، بیمار در مورد مصرف شیر حتما با پزشک معالج خود مشورت کند.
تعویض داروهای مُسکن: اگر بیمار به طور منظم از داروهای مُسکن استفاده می کند می تواند با مشورت با پزشک خود از داروهای دیگری استفاده کند.
کنترل استرس: ممکن است استرس علایم و نشانه های زخم معده را وخیم تر کند. بیمار بهتر است سعی کند تا حد امکان از عوامل استرس زا دوری کند. با وجودی که پرهیز از برخی عوامل استرس واقعا قابل اجتناب نیست، اما می توان با ورزش، صرف کردن وقت با دوستان، خانواده و همچنین فعالیت های گروهی و انجام کارهایی مانند نوشتن خاطرات و غیره از استرس خود کاست.
استعمال دخانیات ممنوع: کشیدن سیگار یا سایر فرآورده های دخانی، ممکن است در پوشش محافظ معده اختلال ایجاد کند و معده شما را برای ابتلا به زخم مستعدتر کند. سیگار کشیدن باعث افزایش اسید معده نیز می شود.
خواب کافی و مناسب: خواب مناسب و برای مدت کافی، می تواند به دستگاه ایمنی بدن فرد کمک کرده و استرس را نیز کاهش دهد. همین طور به یاد داشته باشید، قبل از خواب از خوردن غذا پرهیز کنید.
لیست داروهای جایگزین
داروهای بدون نسخه که حاوی کربنات کلسیم هستند، شاید برای بهبود زخم معده مفید باشند، اما نباید از این دست درمان ها به عنوان درمان اصلی استفاده شود. با این حال، برخی از این داروهای گیاهی با خاصیت پزشکی، در تحقیقات نشان دادند که می توانند به بهبود زخم معده کمک کنند. از جمله گیاهان دارویی که برای معالجه زخم های معده توصیه می شود، عبارتند از زردچوبه، پسته مصطکی، کلم، شیرین بیان و عصاره پوست درخت چریش.با اینکه داروهای بدون نسخه و جایگزین ممکن است برای فرد مفید باشند، شواهدی از اثربخشی قطعی این داروها وجود ندارد، بنابراین به هیچ عنوان استفاده از این داروها به عنوان درمان اصلی زخم معده توصیه نمی شود.
آماده شدن برای وقت ملاقات با پزشک
اگر بیمار نشانه ها و علایمی دارد که موجب نگرانی اش شده، بهتر است حتما با پزشک خود مشورت کند. پزشک معالج ممکن است بیمار را به متخصص داخلی یا فوق تخصص گوارش ارجاع دهد.بهتر است قبل از مراجعه به پزشک در جریان لیستی از مواردی که باید در مورد ان ها از پزشک سوال کنید باشید و همچنین اقداماتی را انجام دهید ،این موارد عبارتند از:
آگاهی از محدودیت ها: در زمان ملاقات با پزشک معالج، بیمار حتما باید از پزشک خود در مورد محدودیت های رژیم غذایی خود سوال کند. برخی داروهای خاص می توانند روی آزمایش های زخم معده تاثیر بگذارند، بنابراین پزشک ممکن است از بیمار خود بخواهد از مصرف برخی از این داروها خودداری کند. پزشک همچنین ممکن است مصرف داروهای جایگزین دیگری را به بیمار توصیه کند.
یادداشت برداری از علایم و نشانه های بیماری: توصیه می شود بیمار حتما علایم و نشانه هایی که دارد و همین طور غذاهایی که مصرف می کند را در جایی یادداشت کند. در همین حال، مبتلایان به زخم معده در اغلب موارد با شکم خالی، علایم بیشتری را تجربه می کنند.
یادداشت اطلاعات مهم شخصی: بیمار سعی کند حتما پیش از مراجعه به پزشک، مهمترین اطلاعات شخصی خود از جمله مسائل سلامتی، استرس ها و تغییرات اخیر در زندگی خود را یادداشت کرده و در وقت ملاقات به اطلاع پزشک برساند.
تهیه لیستی از تمام داروهای مصرفی: بیمار باید قبل از مراجعه به پزشک، لیستی تهیه کند و در آن داروهای بدون نسخه، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کند بگنجاند. به ویژه داروهای مُسکن و دوز مصرفی آن ها می توان در این مورد اهمیت زیادی داشته باشد.
منبع: سایت دکتردکتر
سایت چطور
سایت عصر ایران
منبع: راسخون