چرا برخی افراد هیچ وقت دچار پوسیدگی دندان نمی شوند؟ رازهای زیست شناسی انسان - تور ارمنستان ارزان

1- ژنتیک نقش مهمی در مقاومت دندان ها دارد

بعضی افراد به صورت ژنتیکی دارای دندان های قوی تر و مقاوم تر در برابر پوسیدگی هستند. مطالعات نشان داده اند که ژن های مرتبط با ترکیب مینای دندان، اندازه بزاق و حتی نوع باکتری های دهان در افراد مختلف فرق دارد. مثلاً، ژنی به نام ENAM مسئول فراوری مینای دندان (Enamel) است و در بعضی افراد، این ژن باعث ایجاد مینای ضخیم تر و مقاوم تر در برابر اسید می گردد. علاوه بر این، بعضی افراد به طور طبیعی بزاقی دارند که سطح کلسیم و فسفر بالایی دارد و به طور مداوم مینای دندان را بازسازی می نماید. حتی نوع باکتری های مفید در دهان نیز می تواند به وسیله ژنتیک منتقل گردد و تأثیر زیادی بر سلامت دندان ها داشته باشد.

2- باکتری های مفید دهان نقش حفاظتی دارند

همه باکتری های دهان مضر نیستند، بلکه بعضی از آنها از دندان ها در برابر پوسیدگی محافظت می نمایند. در دهان افراد سالم، نوعی باکتری به نام Streptococcus salivarius وجود دارد که مانع رشد باکتری های فراورینماینده اسید، مانند Streptococcus mutans، می گردد. این باکتری های مفید با فراوری ترکیبات ضدباکتری، رشد میکروب های مخرب را محدود می نمایند. در واقع، تعادل بین باکتری های خوب و بد در دهان، مشخص نماینده اندازه پوسیدگی دندان است. تحقیقات نشان داده اند که افراد دارای تعداد بیشتری از این باکتری های مفید، حتی در صورت مصرف مواد قندی، کمتر دچار پوسیدگی دندان می شوند.

3- ترکیب بزاق می تواند از پوسیدگی جلوگیری کند

بزاق (Saliva) نقش بسیار مهمی در سلامت دندان ها دارد. ترکیبات بزاقی شامل آنزیم های ضدباکتری، مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر، و ترکیبات ضدالتهابی است که از مینای دندان محافظت می نمایند. بعضی افراد دارای بزاقی هستند که قدرت بیشتری در خنثی سازی اسیدها دارد، در حالی که بعضی دیگر بزاقی با pH پایین تر دارند که محیطی ایده آل برای رشد باکتری های مضر فراهم می نماید. بعلاوه، اندازه فراوری بزاق نیز اهمیت دارد؛ افرادی که بزاق بیشتری فراوری می نمایند، به طور طبیعی دندان های خود را بهتر شست وشو داده و از تجمع پلاک های دندانی جلوگیری می نمایند.

4- رژیم غذایی اجداد ما تأثیرگذار بوده است

تحقیقات نشان می دهد که اجداد ما، که عمدتاً رژیم غذایی کم قندی و سرشار از فیبر داشته اند، دندان های مقاوم تری نسبت به انسان مدرن داشتند. مصرف غذاهای طبیعی مانند سبزیجات، گوشت بدون فرآوری و غلات کامل، باعث تقویت دندان ها و فک می شده است. برعکس، ورود غذاهای فرآوری شده و قندی در دوران مدرن، تعادل میکروبیوم دهان را تغییر داده و احتمال پوسیدگی را افزایش داده است. به همین علت، بعضی افرادی که همچنان رژیم غذایی کم قند و سرشار از مواد معدنی دارند، کمتر دچار پوسیدگی دندان می شوند.

5- سیستم ایمنی بدن می تواند دندان ها را در برابر پوسیدگی مقاوم کند

علاوه بر عوامل خارجی، سیستم ایمنی بدن نیز در سلامت دندان ها تأثیرگذار است. بعضی افراد دارای سیستم ایمنی قوی تری هستند که می تواند با کنترل سطح التهاب در دهان، از رشد باکتری های مضر جلوگیری کند. التهاب مزمن در دهان، که در اثر ضعف سیستم ایمنی یا بیماری های التهابی ایجاد می گردد، می تواند محیطی مساعد برای رشد باکتری های مخرب فراهم کند. افرادی که سطح ایمنی بالاتری دارند، بزاقی غنی از ترکیبات ضدباکتری فراوری می نمایند که از دندان ها در برابر پوسیدگی محافظت می نماید.

6- تراکم بالاتر فلوراید در مینای دندان مقاومت را افزایش می دهد

فلوراید (Fluoride) یکی از مهم ترین مواد معدنی است که به تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی یاری می نماید. بعضی افراد به طور طبیعی دندان هایی دارند که اندازه فلوراید بیشتری در ساختار مینای خود ذخیره نموده اند. این افراد حتی بدون استفاده منظم از خمیر دندان های فلورایددار نیز مقاومت بیشتری در برابر پوسیدگی دارند. فلوراید با جایگزینی یون های کلسیم و فسفر در مینای دندان، یک لایه محافظ تشکیل می دهد که از نفوذ اسیدها و باکتری های مخرب جلوگیری می نماید. مطالعات نشان داده اند که مناطقی که آب آشامیدنی آن ها دارای میزان بیشتری فلوراید است، اندازه پوسیدگی دندان در بین ساکنانشان کمتر است. بعلاوه، بعضی افراد به علت تفاوت های ژنتیکی، مینایی دارند که به طور موثرتری فلوراید را جذب می نماید. این ویژگی باعث می گردد که حتی با مصرف مواد قندی، دندان هایشان کمتر تحت تأثیر اسیدهای مخرب قرار بگیرد. تحقیقات علمی نشان می دهد که مینای غنی از فلوراید سخت تر و کم حلال تر از مینای معمولی است. این امر باعث افزایش مقاومت دندان ها در برابر محیط اسیدی دهان می گردد. به همین علت، بعضی افراد حتی بدون رعایت کامل بهداشت دهان و دندان نیز دچار پوسیدگی نمی شوند.

7- میکروبیوم روده می تواند بر سلامت دندان ها تأثیر بگذارد

اگرچه بسیاری از افراد فکر می نمایند سلامت دندان ها فقط به عوامل داخل دهان مرتبط است، اما تحقیقات نو نشان داده اند که میکروبیوم روده (Gut Microbiome) نیز می تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا نماید. تعادل باکتری های مفید و مضر در روده می تواند بر التهاب های سیستمیک بدن تأثیر بگذارد، که در نهایت سلامت دندان ها را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. بعضی افراد دارای میکروبیومی هستند که باعث کاهش سطح التهاب در بدن و تقویت سیستم ایمنی می گردد. این امر به کاهش التهابات لثه و جلوگیری از رشد باکتری های مضر در دهان یاری می نماید. مطالعات نشان داده اند که رژیم غذایی سرشار از پروبیوتیک ها مانند ماست، کفیر و سبزیجات تخمیرشده، می تواند به رشد باکتری های مفید یاری کند و از پوسیدگی دندان ها جلوگیری نماید. از سوی دیگر، رژیم غذایی سرشار از قند و غذاهای فرآوری شده، تعادل میکروبیوم را به هم زده و محیطی مساعد برای رشد باکتری های مخرب دهان ایجاد می نماید. علاوه بر این، ارتباط مستقیمی بین سلامت روده و فراوری بزاق سالم در بدن وجود دارد. کسانی که میکروبیوم روده متعادلی دارند، معمولاً بزاق غنی تری دارند که با ترکیبات معدنی خود به محافظت از دندان ها یاری می نماید. بنابراین، سلامت روده به طور غیرمستقیم بر سلامت دندان ها اثر می گذارد و می تواند تفاوت های فردی در اندازه پوسیدگی دندان را شرح دهد.

8- نحوه جویدن غذا می تواند دندان ها را مقاوم تر کند

جویدن غذا (Chewing) نقش بسیار مهمی در تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی دارد. افرادی که عادت به جویدن غذاهای سخت تر مانند میوه های خام، سبزیجات فیبردار و آجیل دارند، معمولاً دندان های قوی تری دارند. جویدن این نوع غذاها باعث تحریک فراوری بزاق و افزایش ترشح ترکیبات معدنی مفید در دهان می گردد. علاوه بر این، جویدن غذاهای سفت به طور طبیعی به پاک سازی سطح دندان ها از به جای مانده های غذایی یاری می نماید. این مسئله موجب کاهش تشکیل پلاک های دندانی شده و در نهایت از پوسیدگی جلوگیری می نماید. در مقابل، افرادی که بیشتر غذاهای نرم و فرآوری شده مصرف می نمایند، معمولاً دندان هایی ضعیف تر و مستعد پوسیدگی دارند. تحقیقات نشان داده اند که افراد در جوامع سنتی که رژیم غذایی آن ها شامل جویدن زیاد است، پوسیدگی دندان کمتری دارند. جویدن باعث تحریک عضلات فک شده و استحکام استخوان های اطراف دندان را افزایش می دهد. در نتیجه، ساختار دندان ها در برابر فشارها و حملات اسیدی مقاوم تر باقی می ماند. بنابراین، عادت های غذایی و نحوه جویدن غذا می تواند یکی از عوامل کلیدی در جلوگیری از پوسیدگی دندان باشد.

9- بعضی افراد سطح بالاتری از آنتی اکسیدان های طبیعی دارند

آنتی اکسیدان ها (Antioxidants) ترکیباتی هستند که با کاهش استرس اکسیداتیو در بدن، از بسیاری از بیماری ها، از جمله پوسیدگی دندان، جلوگیری می نمایند. بعضی افراد به طور طبیعی سطح بالاتری از آنتی اکسیدان ها در بدن خود دارند، که به آن ها یاری می نماید تا در برابر التهاب های دهانی و بیماری های لثه مقاوم تر باشند. ویتامین C، ویتامین E و ترکیبات پلی فنولی که در چای سبز و میوه های رنگی یافت می شوند، از جمله مهم ترین آنتی اکسیدان هایی هستند که در سلامت دهان نقش دارند. این ترکیبات با کاهش فعالیت باکتری های مضر در دهان و کاهش التهاب های لثه، از محیط اسیدی که عامل پوسیدگی دندان است جلوگیری می نمایند. بعضی مطالعات نشان داده اند که افرادی که رژیم غذایی غنی از آنتی اکسیدان دارند، اندازه پوسیدگی کمتری دارند. بعلاوه، آنتی اکسیدان ها به تقویت سیستم ایمنی بدن یاری نموده و فراوری بزاق سالم را افزایش می دهند. بزاق غنی از ترکیبات آنتی اکسیدانی به طور طبیعی با عوامل مخرب مینای دندان مقابله می نماید. بعضی افراد به علت تفاوت های ژنتیکی، بدنشان آنتی اکسیدان های بیشتری فراوری می نماید، که همین امر می تواند یکی از دلایل مقاومت بیشتر آن ها در برابر پوسیدگی دندان باشد. بنابراین، اندازه طبیعی آنتی اکسیدان ها در بدن نیز می تواند یک عامل مهم در سلامت دندان ها باشد.

10- ساختار آناتومیکی دندان ها می تواند خطر پوسیدگی را کاهش دهد

یکی از دلایلی که بعضی افراد هرگز دچار پوسیدگی دندان نمی شوند، تفاوت در ساختار آناتومیکی دندان هایشان است. دندان هایی که دارای شیارهای کم عمق تر روی سطح جونده (Occlusal Surface) هستند، کمتر در معرض گیر افتادن مواد غذایی و تجمع پلاک های دندانی قرار می گیرند. در مقابل، دندان هایی که دارای شیارهای عمیق تر هستند، بیشتر مستعد گیر افتادن مواد قندی و تشکیل پوسیدگی می شوند. بعضی افراد به صورت ژنتیکی دندان هایی با شیارهای صاف تر و سطحی تر دارند که باعث کاهش احتمال تجمع باکتری ها و پلاک های دندانی می گردد. علاوه بر این، فاصله بین دندان ها نیز تأثیر زیادی در بهداشت دهان دارد. دندان هایی که فاصله های طبیعی مناسبی دارند، امکان تمیز شدن بهتر با مسواک و نخ دندان را فراهم می نمایند. بعلاوه، بعضی افراد دارای مینای دندانی سخت تر و متراکم تر هستند که باعث کاهش نفوذ اسیدها به داخل ساختار دندان می گردد. تحقیقات نشان داده اند که افرادی که ساختار دندانی متناسب تری دارند، حتی با رعایت حداقل مراقبت های دندانی، کمتر دچار پوسیدگی می شوند. بنابراین، ویژگی های آناتومیکی دندان ها، که از والدین به ارث می رسند، می توانند نقش کلیدی در اندازه مقاومت در برابر پوسیدگی داشته باشند.