خیز کشور برای رسیدن به ظرفیت پالایشی 3.5 میلیون بشکه ای - تور ارمنستان ارزان

به گزارش ایران، جواد اوجی عنوان نمود که حداکثر ظرفیت نفت خام و میعانات گازی پالایشگاه ها اکنون نزدیک به 2 میلیون و 200 هزار بشکه در روز است که کف این ظرفیت به 3 میلیون و 400 تا 3 میلیون و 500 هزار بشکه در روز می رسد.

آنالیز ها نشان می دهد که از 2 میلیون و 200 هزار بشکه ظرفیت فعلی حدود یک میلیون و 800 هزار بشکه آن نفت خام است و 400 هزار بشکه دیگر، مربوط به میعانات گازی است. اما دولت در پی تقویت این ظرفیت، بویژه در خصوص میعانات گازی است تا هم ارزش افزوده ایجاد کند و هم صادرات فرآورده های مهم نفتی را افزایش دهد. با این حال، این سؤال مطرح است که ایران چقدر توان و امکان افزایش ظرفیت پالایشی را دارد؟

نگاهی به ظرفیت پالایشی کشورها

کشورها بسته به اهدافی که دارند، ظرفیت های متفاوتی را برای پالایش نفت خام و میعانات گازی ایجاد می نماید. بالاترین ظرفیت پالایشی جهان به ترتیب متعلق به امریکا، چین، روسیه، هند و کره جنوبی است. امریکا در سال 2020 میلادی فقط 18 میلیون و 143 هزار بشکه در روز نفت خام را پالایش نموده است. این کشور در سال 2005 (1384) 16 میلیون و 400 هزار بشکه در روز ظرفیت پالایشی داشته و همچنان فرایند افزایش ظرفیت پالایشی در ایالات متحده ادامه دارد.

یا در خصوصی دیگر، روسیه از 3 میلیون و 879 هزار بشکه ظرفیت روزانه پالایشی در سال 2005 به 4 میلیون و 600 هزار بشکه در روز رسیده است. عربستان نیز به عنوان سومین فراوری کننده بزرگ نفت خام در جهان، طی این بازه زمانی، ظرفیت پالایشی خود را از 2 میلیون بشکه در روز به 3 میلیون و 183 هزار بشکه در روز رسانده است که البته بخشی از ظرفیت سازی عربستان در مقاصد صادراتی است.

چین، هند و کره جنوبی به عنوان 3 مصرف کننده خالص انرژی در آسیا نیز این فرایند افزایشی را طی 16 سال اخیر داشته اند. چین در سال 2005 تنها 6 میلیون بشکه در روز پالایش نفت داشته و اکنون از مرز 12 میلیون و 736 هزار بشکه در روز نیز عبور نموده است. هند نیز از 2 میلیون و 500 هزار بشکه در روز این ظرفیت را به 6 میلیون بشکه در روز ارتقا داده است. کره جنوبی نیز 600 هزار بشکه در روز افزایش ظرفیت پالایشی داشته و به رقم 3 میلیون بشکه در روز رسیده است. در همین حال ایران، از سال 2005 تا به امروز، ظرفیت پالایشی نفت خام را از رقم یک میلیون و 600 هزار بشکه در روز به یک میلیون و 800 هزار بشکه رسانده و با در نظر گرفتن میعانات گازی نیز این رقم به 2 میلیون و 200 هزار بشکه در روز می رسد. به این معنی که ایران با حجم قابل توجهی از ذخایر هیدورکربوری جهان نه تنها هنوز به سطح قابل قبولی در فراوری نفت و گاز نرسیده است؛ بلکه در زمینه پالایش و ایجاد ظرفیت تازه پالایشی نیز از رقبا عقب مانده است. ایران در حوزه میدان های نفتی 154 میلیارد بشکه نفت خام دارد و 33 هزار میلیارد مترمکعب (33 تریلیون مترمکعب) نیز ذخایر گازی قابل برداشت کشور است.

اهمیت پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها

یک مطالعه مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی نشان می دهد که پالایشگاه ها در تکمیل زنجیره ارزش نفت نقش مهمی دارند اما صنعت پالایش کشور به تنهایی اقتصاد ضعیفی دارد و تنها توسعه در این بخش کافی نیست. به عبارتی احتیاج به رویکرد تلفیقی پتروپالایشی در کشور است. چراکه پتروپالایشگاه ها در مقایسه با پالایشگاه ها حاشیه سود بالاتری دارند. لذا در ایران با هدف تکمیل زنجیره نفت و گاز و ارزش آفرینی بیشتر، باید به این دو و ترکیب مناسب آنها توجه بیشتری گردد. بویژه آنکه حاشیه سود پالایشگاه ها آسیب پذیر است و اندکی خطا در محاسبات می تواند ایران را متضرر کند.با این حال بعضی کارشناسان می گویند که ایران علاوه بر تکمیل زنجیره نفت و گاز و ارزش آفرینی، باید ساخت پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها را برای کاهش فشار تحریم ها دنبال کند. چراکه در بازار فرآورده ها امکان تحرک بیشتری وجود دارد.

ایران اکنون فرآوردهای نفتی از جمله بنزین، گازوئیل، نفت سفید، نفت کوره و... را در پالایشگاه های ستاره خلیج فارس، آبادان، لاوان، بندرعباس، کرمانشاه، شازند، تهران، اصفهان، تبریز و شیراز فراوری می نماید که بخشی از محصول در داخل مصرف و بخشی صادر می گردد. عایدی حاصل از صادرات فرآورده های نفتی در تحریم های کنونی، تا میزان ای کاهش عایدیهای نفتی را جبران نموده و ارز آوری برای کشور داشته است.

جلیل سالاری، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی چندی پیش درباره برنامه های صنعت پالایش ایران برای افزایش ظرفیت عنوان نمود: نگاه ما این است که در احداث واحدهای تازه زنجیره را ببینیم و تنها فرآورده پالایشگاهی نباشد. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ظرفیت بالایی در این زمینه دارد، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران از بازوهای توانمند این شرکت است که سابقه ای طولانی در توسعه پالایشگاه ها داشته، اما متأسفانه امروز عمده پروژه های این شرکت به احداث خطوط لوله خلاصه شده است، در حالی که این شرکت باید شرکتی چابک باشد و ما فاصله و شکاف خود را با شرکت های مشابه در جهان کم کنیم تا بتوانیم حتی در پروژه های برون مرزی نیز حضور داشته باشیم.

موانعی که باید برداشته گردد

اما برنامه هایی که امروز برای ظرفیت سازی پالایش نفت کشور عنوان می گردد، تا چه میزان قابل تحقق است؟ آیا ایران می تواند موانع را برطرف و برنامه ها را اجرا کند؟

نرسی قربان، کارشناس بین الملل انرژی به ایران می گوید: ایران با توجه به حجم ذخایر هیدروکربوری خود، ظرفیت بالایی برای توسعه بخش پالایشی و پتروپالایشی دارد. اما منابع مالی و تکنولوژی مسأله ای مهم در جهت استفاده از این ظرفیت هاست. برای ایجاد یک میلیون بشکه در روز ظرفیت پالایشی حدود 25 میلیارد دلار سرمایه ضروری است.

او با اشاره به اینکه دور زدن تحریم ها در بازار پرکشش و شلوغ فرآورده های نفتی ممکن است آسان تر باشد، ادامه می دهد: اما به هر حال تأمین مالی مسأله مهمی است. ضمن آن که باید برای ساخت یک پالایشگاه حداقل 4 سال زمان صرف کرد. اگر بتوان این موانع را برطرف یا کمرنگ کرد، توسعه ظرفیت پالایشی کشور حتی با ساخت پالایشگاه های کوچک، می تواند اتفاق مثبتی در زمینه تقویت زنجیره ارزش باشد. البته از نظر مالی باید سوددهی پالایشگاه ها را به دقت آنالیز کرد.

اکنون رویکرد و سیاست وزارت نفت دولت سیزدهم افزایش ظرفیت پالایشی است.

مسأله ای که می تواند فرصت هایی را در اختیار ایران قرار دهد و در سال های اخیر توجه کمتری به آن شده است. به طوری که طرحی مانند پالایشگاه میعانات گازی سیراف نیز در عمل نتوانست مطابق برنامه جلو برود و بخش خصوصی نیز از توسعه پالایشی بویژه پالایشگاه های کوچک میعانات گازی عقب نگه داشته شدند. از نگاه کارشناسان، برای آغاز این فرایند توسعه ای، تمرکز بر همین مینی ریفاینرها (پالایشگاه کوچک مقیاس) گزینه خوبی است.

فریدون برکشلی، تحلیلگر بازار نفت به ایران می گوید: اگرچه خام فروشی در نفت، با خام فروشی در خصوص سایر منابع تفاوت دارد؛ اما باید روی فعالیت های پایین دستی در ایران مطالعه بیشتری صورت بگیرد. نگاه دقیق به این مسأله می تواند برای ایران ارزش آفرین باشد.