اقتصاد بدون نفت را چگونه تجربه کنیم؟ - تور ارمنستان ارزان

جهت دریافت مشاوره خدمات موشن گرافیک از بهترین و باتجربه ترین طراحان کشور همراه ما باشید. از طراحی سناریو تا ساخت تیزر و موشن گرافیک حرفه ای را با بهترین قیمت از ما بخواهید.

رهبر فرزانه انقلاب صبح روز 20 بهمن ماه 1398 در ملاقات با فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش، عامل عمده و مهم مسائل مالی ما را وابستگی به نفت دانستند که موجب شده است برای درآمد کشور به نیروی داخل و جوشش داخلی به استعدادها و ظرفیت های گوناگون داخلی توجه چندانی نگردد. خاطرمان جمع باشد که نفت می فروشیم، درآمد کشور تامین خواهد شد؛ عامل عمده مسائل کشور این است. اگر چنانچه بتوانیم ما این کار را انجام بدهیم بهترین فرصت را از تهدید دشمن- یعنی از همین تحریم- توانسته ایم برای خودمان به دست بیاوریم

توجه و دغدغه رهبری نظام به این مسئله و توجه خاص ایشان به اقتصاد گردشگری - که به طور مفصل توسط مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به آن پرداخته شده است- از یک سو و اجماع نظر کلیه مسئولین و روسای سه قوا ضرورت گام برداشتن و پرداختن به این موضوعات را در کشور الزامی می سازد.

شاید قبلاً این گونه تحلیل می شد که جمهوری اسلامی ایران و رهبرانش با صنعت گردشگری و اقتصاد گردشگری و به تعبیری جذب گردشگر و گردشگر خارجی مسائل بنیادین دارد و این مسئله به یک ذهنیت رایج و کلیشه ای در سالهای اخیر تبدیل شده است؛ در این راستا این گونه بیان می شد که انقلاب اسلامی ایران، انقلابی فرهنگی و برای مقابله با افول ارزش های فرهنگی اسلامی بوده است. در حالیکه مالی کردن گردشگری و داشتن نگاه مالی به گردشگری و جذب گردشگران خارجی خواسته یا ناخواسته باعث افول نگاه ارزش و هویتی به فرهنگ می گردد.

اکنون نه تنها این باور و ذهنیت محل پرسش و تأمل است، تحولات عینی در جهان بیرون و به خصوص در حوزه اقتصاد بین المللی نفت هم بازنگری در چنین برداشتی را ضروری می نماید.

حرف اصلی این یادداشت آن است که حتی با در نظر دریافت محدودیت های ناشی از ارزش های فرهنگی نظام سیاسی، شرایط و درآمد حاصل از اقتصاد گردشگری در ایران می تواند بسیار بیشتر از میزانی باشد که در حال حاضر هست. به عبارتی مشکل یا ناکارآمدی اصلی بیشتر از آنکه ریشه در موقعیت ایران در نظام بین الملل باشد، ناشی از عدم استفاده مطلوب و کارآمد از امکانات و زیر ساخت های موجود در حوزه اقتصاد گردشگری است که تا حدود زیادی می تواند دغدغه های رهبری را با درنظر دریافت ملاحظات و چارچوب های معین رفع و گام های اساسی به سمت اقتصاد بدون نفت را با اقتصاد گردشگری جایگزین کرد.

اینکه چگونه می توان اقتصاد گردشگری را جایگزین اقتصاد نفتی کرد سوالی است که در این یادداشت قصد پرداختن به آن را داریم؛

اغلب کشورهای جهان برای حفظ و تقویت و باز فراوری بعضی ارزش های فرهنگی، نمادهای هویتی ملی و به تعبیری میراث فرهنگی خود، هزینه هایی را خرج می نمایند و در حوزه فرهنگ از سیاست های حمایتی پشتیبانی می نمایند.

رویکرد اقتصاد گردشگری می گوید: ضمن حفظ ارزش های فرهنگی، عقیدتی و اسلامی و حمایت کلان مالی از حوزه فرهنگ و فراوریات فرهنگی می توان در این حوزه هم درآمدزایی کرد. درست است که کشش بازارهای جهانی و داخلی در خصوص صنایع دستی ایران محدود بوده و مثلاً قابل قیاس با کشش نفت نیست اما نکته این است که ما حتی نتوانسته ایم به تقاضاهای موجود هم پاسخ دهیم. از دست دادن موقعیت گذشته فرش ایرانی در بازارهای جهانی نمونه ای از این امر است. در قیاس با نوسانات قیمت نفت، از دست رفتن بازارهای گذشته فرش ایرانی به ندرت به دغدغه ای جدی برای مسئولان، مطبوعات و جامعه مدنی تبدیل شده است. البته بخشی از این اتفاق طبیعی است. در اقتصاد صنعتی سرمایه داری جهانی نفت صرفاً یک کالای مالی نیست بلکه تابع معادلات اقتصاد سیاسی است. گویا اینکه نیازها در بخش انرژی خیلی بیشتر از نیازها و تقاضا در بخش صنایع دستی است. ما به دنبال بخشی نگری و بزرگنمایی اهمیت بخش صنایع دستی یا گردشگری نیستیم اما برای کشوری که می خواهد خود را از قید وابستگی به اقتصاد نفت برهاند سرمایه گذاری در بخش اقتصاد گردشگری اهمیت ویژه ای دارد و تجربه بعضی از کشورها اثبات نموده است اقتصاد گردشگری می تواند درآمدهای قابل توجهی را نصیب یک کشور بکند و حتی در صورت برنامه ریزی درست به موتور محرکه توسعه مالی تبدیل گردد.

از این منظر اقتصاد گردشگری به دنبال وانهادن فرهنگ به حال خود و سپردن آن بدست بازار آزاد نیست، بلکه می خواهد اقتصاد و مبادلات مالی موجود در حوزه فرهنگ را سرو سامان داده از آن برای توسعه ملی بهره گیرد. در گام بعد می توان ظرفیت سازی درآمدهای حاصل از این حوزه را افزایش داد. گام اول بیشتر در حوزه داخلی و گام دوم بیشتر در حوزه و سطح خارجی است. این امر گویای درهم تنیدگی دو سطح داخلی و خارجی در اقتصاد گردشگری است. میراث فرهنگی حوزه ای است که با ارزش ها و هویت و گذشته ما ارتباط دارد و باید مورد حمایت دولت قرار گیرد. اما این امر نافی درآمدزایی از میراث فرهنگی به وسیله جذب گردشگر بدست آورند، باز هم اتفاق مهمی است و از تصدی گری دولت و هزینه های آن می کاهد .

امروز چه بخواهیم و چه نخواهیم از گردشگری به عنوان قلب تپنده اقتصاد کشور نام برده می گردد و در هر نوع برنامه ریزی برای آن باید و لاجرم صندلی ویژه ای داشته باشد. بدون رونق صنعت گردشگری، هم صنایع دستی آسیب می بیند و هم میراث فرهنگی مادی و معنوی شناخته نشده به بخش هزینه بر برای دولت تبدیل می گردد.

امروز صنعت گردشگری از وسیع ترین و پیچیده ترین صنایع خدماتی است که گروه ها و صنایع مختلف را درگیر نموده باعث رونق آنها می گردد. صنایع غذایی، حمل و نقل، ساخت و ساز، تاسیسات، محیط زیست، بهداشت و فناوری اطلاعات و صنعت هوانوردی نمونه هایی از صنایعی هستند که با صنعت گردشگری و مسافرت ارتباط مستقیم داشته باشد رونق پیدا می نمایند. با یک حساب سرانگشتی می توان گفت: اگر ایران بتواند در سال 1404 یعنی 6 سال بعد نزدیک به 15 میلیون نفر گردشگر جذب کند (که رقم خیلی نیست) و هر یک از آنها به طور متوسط هزار دلار در ایران خارج نمایند (بنابر آمار اعلام شده هر گردشگر خارجی وارد شده به ایران حدود 1300 دلار خرج نموده است) در آن صورت درآمد حاصله برابر 15 میلیارد دلار خواهد بود و اگر هم زمان صادرات صنایع دستی نیز رونق بگیرد حداقل 20 میلیارد دلار درآمد اقتصاد گردشگری خواهد بود (بافرض صادرات 5 میلیارد دلار صنایع دستی) اگر ایران بتواند در 1414 یعنی 16 سال دیگر 30 میلیون گردشگر خارجی جذب کند با محاسبه فوق درآمد آن از صنعت گردشگری حدود 30 میلیارد دلار خواهد بود که می توان این رقم را با یاری صنایع دستی به حدود 40 میلیارد دلار رساند .

تجربه سایر کشورهای پیروز نشان می دهد: جذب گردشگر یک فرایند بلند مدت است و لذا در برنامه ریزی ها باید به این امر توجه لازم را داشت اعتماد ،گردشگران ؛آژانس های مسافرتی، بخش های تبلیغاتی و امنیتی چیزی نیست که بتوان در کوتاه مدت بدان دست یافت. از منظر سیاستگذاری صنعت گردشگری در ایران باید سوددهی لازم را داشته باشد؛ طوری که عده ای در گسترش آن منافع داشته و به لابی توسعه صنعت گردشگری تبدیل شوند.

برای فهم گستردگی صنعت گردشگری کافیست توجه کنیم در کشوری مثل ژاپن یک آژانس مسافرتی 34 نوع خدمات ارائه می دهد و به عبارت دیگر هیج نیازی بی پاسخ نمی ماند. تازه این همه خدمات در کشوری مثل ژاپن است که در جهان به داشتن فرهنگ منحصر به فرد و عجیب و غریب برای دیگران مشهور است و پایتخت آن یکی از پرجمعیت ترین و شلوغ ترین شهرهای جهانست.

*مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان